Ο "Ευαγόρας" του Ισοκράτη

To JUNGLE-report αναφέρει ένα απόσπασμα του Ισοκράτη ως ένδειξη πως ο ρήτωρ πίστευε πως κάποιος μπορούσε να γίνει Έλληνας.

Το απόσπασμα είναι το ακόλουθο από τον "Ευαγόρα" (Isoc. 9 66)

τὸ δὲ γένος ἅπαν ἀπεληλαμένον τῆς πολιτείας εἰς τὰς προσηκούσας τιμὰς πάλιν ἐπανήγαγε, τοὺς δὲ πολίτας ἐκ βαρβάρων μὲν Ἕλληνας ἐποίησεν

ολόκληρο το γένος της πολιτείας που είχε απελαθεί το επανέφερε στις προσήκουσες τιμές, τους δε πολίτες τους έκανε από βαρβάρους Έλληνες.

Εδώ πρέπει να κάνουμε τρεις παρατηρήσεις:.....


1. Είναι σαφές πως ο Ισοκράτης θεωρεί πως κάποιος μπορεί να γίνει Έλληνας από βάρβαρος. Αναφέρεται όμως σε μια πολιτισμική, όχι μια πολιτική ιδιότητα. (*)

2. Ο Ισοκράτης αναφέρεται σε επάνοδο στην ιδιότητα του πολίτη αυτών που ειχαν απελαθει αλλά ανήκαν στο γένος (δηλαδή στην καταγωγή) της πολιτείας. (**)

3. Όπως και στο άλλο διάσημο απόσπασμα του ρήτορα πως ο Ισοκράτης όταν λέει πως κάποιος γίνεται Έλληνας ΔΕΝ αναφέρεται στην κτήση ιδιότητας του πολίτη.

Η διατύπωση είναι σαφής:

"Ο Ευαγόρας έκανε τους πολίτες από βαρβάρους Έλληνες"

Δεν λέει πως:

"Ο Ευαγόρας έκανε βαρβαρους Έλληνες πολίτες"

Με τα σύγχρονα δεδομένα ο Ευαγόρας άσκησε αφομοιωτική πολιτική, δηλαδή πολιτική ανάλογη με αυτήν που άσκησε το Ελληνικό κράτος απέναντι στις γλωσσικές μειονότητες του (Τουρκόφωνους, Σλαβόφωνους, Αρβανιτόφωνους, Βλαχόφωνους, και ομιλητές διαφόρων διαλέκτων της Ελληνικής) επιβάλοντας την Νεοελληνική γλώσσα ως κοινό κώδικα επικοινωνίας στο μωσαϊκό διαλέκτων και γλωσσών των πολιτών του.

Δεν πολιτογράφησε βαρβάρους ο Ευαγόρας. Ελληνοποίησε βαρβάρους πολίτες.

Γιατί να ασχοληθούμε με τον Ισοκράτη;

Κατ' αρχήν θεωρώ περίεργη όλη αυτή την προσοχή που δίνεται στον Ισοκράτη εν σχέσει με τα τρέχοντα προβλήματα της Ελλάδας όπως η πολιτογράφηση των μεταναστών. Τα προβλήματά μας θα τα λύσουμε μόνοι μας χρησιμοποιώντας τη λογική, την επιστήμη και την ιστορική εμπειρία.

Ωστόσο πρέπει να παραδεχτούμε πως αυτή η προσοχή στον Ισοκράτη προέρχεται από τα πιο επίσημα χείλη:

Ομιλία Πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο

Καταλαβαίνουμε ότι η Αρχαία Ελλάδα – η πόλις – ήταν μια Δημοκρατία. Βεβαίως, υπήρχαν ελλείψεις, βεβαίως υπήρχαν δούλοι, βάρβαροι. Αλλά μπορούσε κανείς να γίνει ελεύθερος πολίτης, μπορούσε να γίνει Έλληνας. Το να είναι κανείς Έλληνας πολίτης, δεν ήταν θέμα DNA. Όπως είπε ο αρχαίος φιλόσοφος [sic] Ισοκράτης, το να είναι κανείς Έλληνας, σήμαινε απλά ότι μετείχε της ελληνικής παιδείας. Έλεγε ότι οποιοσδήποτε μοιραζόταν τις αξίες της ελληνικής κοινωνίας, θα μπορούσε να είναι Έλληνας.

Αξίζει λοιπόν να αντιπαραβάλουμε τα πίστευε ο Ισοκράτης με αυτά που σκοπεύει να κάνει ο Πρωθυπουργός μας ο οποίος τον χρησιμοποιεί ως παράδειγα.

Ο Ισοκράτης πίστευε σε τρία πράγματα:

1. Οι Έλληνες ήταν ανώτεροι των βαρβάρων (***)
2. Μια πολιτεία ήταν καλύτερη αν διατηρούσε το γένος των ιδρυτών της και χειρότερη αν αποτελούταν απο μετανάστες ή μιγάδες (**)
3. Ήταν καλό μια πολιτεία να ελληνοποιήσει τους βαρβάρους πολίτες της.

Το (3) είναι φυσική συνέπεια του (1).

Αντιστοίχως ο Πρωθυπουργός μας πιστεύει ακριβώς τα αντίθετα:

1. Οι Έλληνες είναι ίσοι με τους μη Έλληνες.
2. Είναι πλούτος για την πολιτεία η ενσωμάτωση και πολιτογράφηση των μεταναστών.
3. Είναι καλό μια πολιτεία να ασκεί πολυπολιτισμική πολιτική αντί να ασκεί αφομοιωτική πολιτική προσπαθώντας να ελληνοποιήσει τους ξένους.

Ας επιχειρηματίσουν λοιπόν οι υποστηρικτές του κυβερνητικού νομοσχεδίου, με πρώτο τον Πρωθυπουργό, όπως θέλουν. Αλλά ας μην χρησιμοποιούν τον Ισοκράτη ως σύμμαχό τους σε αυτή την επιχειρηματολογία.

(*) Στην αρχαιότητα "Έλληνας" δεν σήμαινε "Έλληνας πολίτης", αφού δεν υπήρχε "Ελλάδα" ως κράτος. Οι αρχαίοι μπορούσαν κάλιστα να αναφέρονται σε κάποιον ως Έλληνα χωρίς να του αναγνωρίζουν πολιτικά δικαιώματα στην πόλη τους. Για παράδειγμα στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν τριών ειδών Έλληνες: οι αστοί/πολίτες, οι μέτοικοι και οι σκλάβοι.

(**) Η σημασία που έδινε ο Ισοκράτης στην διατήρηση του γένους των ιδρυτών της πολιτείας φαίνεται και αλλού στους λόγους του (Isoc. 8 89):

καίτοι χρὴ πόλιν μὲν εὐδαιμονίζειν μὴ τὴν ἐξ ἁπάντων ἀνθρώπων εἰκῇ πολλοὺς πολίτας ἀθροίζουσαν, ἀλλὰ τὴν τὸ γένος τῶν ἐξ ἀρχῆς τὴν πόλιν οἰκισάντων μᾶλλον τῶν ἄλλων διασώζουσαν

ή (Isoc 4 24):

ταύτην γὰρ οἰκοῦμεν οὐχ ἑτέρους ἐκβαλόντες οὐδ᾽ ἐρήμην καταλαβόντες οὐδ᾽ ἐκ πολλῶν ἐθνῶν μιγάδες συλλεγέντες, ἀλλ᾽ οὕτω καλῶς καὶ γνησίως γεγόναμεν

ή (Isoc. 12 124):

πρώτους δὲ καὶ πόλιν οἰκήσαντας καὶ νόμοις χρησαμένους, ἅπαντα δὲ τὸν χρόνον ἠσκηκότας εὐσέβειαν μὲν περὶ τοὺς θεοὺς δικαιοσύνην δὲ περὶ τοὺς ἀνθρώπους, ὄντας δὲ μήτε μιγάδας μήτ᾽ ἐπήλυδας, ἀλλὰ μόνους αὐτόχθονας τῶν Ἑλλήνων

(***) Στην "Αντίδοσι" αναφέρει (Isoc. 15 293):

ἀλλὰ τούτοις οἷς περ ἡ φύσις ἡ τῶν ἀνθρώπων τῶν ἄλλων ζώων, καὶ τὸ γένος τὸ τῶν Ἑλλήνων τῶν βαρβάρων, τῷ καὶ πρὸς τὴν φρόνησιν καὶ πρὸς τοὺς λόγους ἄμεινον πεπαιδεῦσθαι τῶν ἄλλων.

http://d-politiki.blogspot.com/2010/02/blog-post_6939.html