Ο ΟΝΕΙΡΙΚΟΣ ΈΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥΤΙΝ

Tου Xρηστου Γιανναρα
αναδημοσίευση από την Καθημερινή 15 Σεπ 2008

Θα μπορούσε ποτέ το μικρό και αδύναμο ελλαδικό κράτος να έχει παρουσία σεβαστή, κύρος και φωνή αποτελεσματική στον στίβο των διεθνών σχέσεων;

Η λογική και η πείρα θα απαντούσαν ναι, αν μπορούσε η σύγχρονη Ελλάδα να εμφανίσει υπολογίσιμη από τα άλλα έθνη ισχύ σε τομέα ζωτικό. Η μικρή Ελβετία έχει επενδύσει το διεθνές κύρος και την κρατική της ισχύ στην αξιοπιστία των τραπεζών της, στον ενεργό φιλειρηνισμό της, στο υποδειγματικό δημοκρατικό της πολίτευμα. Η μικρή Φινλανδία επενδύει σε επιδόσεις εντελώς ιδιαίτερες στη σύγχρονη τεχνολογία, στους δείχτες κατά κεφαλήν καλλιέργειας των πολιτών της. Το γεωγραφικά ελάχιστο Λουξεμβούργο στο γεγονός ότι προσφέρθηκε να διεθνοποιηθεί με συνέπεια.

Στην Ελλάδα επαναλαμβάνουμε συνεχώς ότι βαρειά βιομηχανία μας έχουμε τον πολιτισμό. Το σλόγκαν είναι ρομαντικά εύστοχο αλλά στην πραγματικότητα ψευδέστατο. Διότι η βιομηχανία παράγει προϊόντα, ενώ εμείς έχουμε πάψει να παράγουμε πολιτισμό εδώ και εκατόν ογδόντα περίπου χρόνια. Μετέχουμε στο σύγχρονο πολιτιστικό γίγνεσθαι αλλά μόνο ως μεταπράτες, δεν παράγουμε τίποτα δικό μας που να μπορεί να λειτουργήσει σαν πρόταση με πανανθρώπινο ενδιαφέρον.

Μιλάμε για βαρειά βιομηχανία, αλλά εννοούμε εξαργυρώσιμο κληροδότημα: Θέλουμε να μας λογαριάζουν στον διεθνή στίβο σαν κορυφαίους στον πολιτισμό, επειδή σέρνουμε την άθλια υπανάπτυξή μας σε χώματα όπου (πριν από εικοσιπέντε αιώνες, και μετά επί χίλια χρόνια στο ψευδωνύμως λεγόμενο «Βυζάντιο») συντελέστηκαν κορυφώματα πολιτισμού καίριας σημασίας για την πορεία της ανθρωπότητας. Ομως σήμερα σε κάθε έκφανση της κοινωνικής μας οργάνωσης και των εκπαιδευτικών μας θεσμών είμαστε οι τελευταίοι της ενωμένης Ευρώπης και η όποια «πολιτιστική» μας παραγωγή είναι στα μέτρα μιας βαλκανικής επαρχίας.

Ποια κατάρτιση, ποια καλλιέργεια, ποια διεθνή εμβέλεια προσωπικότητας θα έπρεπε να έχει ο Ελληνας πρωθυπουργός, για να μπορεί να εμφανίζει την Ελλάδα στον διεθνή στίβο σαν αυτονόητο εκφραστή έμπρακτης έγνοιας για την προτεραιότητα κριτηρίων πολιτισμού στις διεθνείς σχέσεις; Ποιου επιπέδου σχολειά και πανεπιστήμια να έχει πίσω του, να χαρακτηρίζουν τη χώρα του και τον ίδιο, ποιους δείχτες κατά κεφαλήν καλλιέργειας, ποια ανθρώπινη ποιότητα διπλωματών και πολιτικών να τον περιστοιχίζει;

Στη «σύνοδο κορυφής» των Βρυξελλών, πριν από δεκαπέντε μόλις μέρες, κρινόταν όχι η δυνατότητα της Ε.Ε. να ασκεί δική της εξωτερική πολιτική, αλλά η αξιοπρέπεια της γηραιάς ηπείρου να μην εμφανίζεται σαν πειθήνιος λακές των ΗΠΑ. Με ποιες προϋποθέσεις ο Ελληνας πρωθυπουργός θα μπορούσε, χωρίς να γίνει γραφικός ή εύκολα αμελητέος, να καταθέσει στη σύνοδο την έγνοια για προτεραιότητα του πολιτισμού στις προοπτικές της Ευρώπης;
«Ευρώπη μπορεί να νοηθεί και χωρίς φαστ φουντ ή κόκα κόλα. Ομως δεν νοείται Ευρώπη χωρίς Ντοστογιέφσκυ και Τσέχωφ, Τσαϊκόφσκυ και Σκριάμπιν, Σαγκάλ και μπαλέτα Μπολσόι. Η Αμερική είναι απόφυση της Ευρώπης, η Ρωσία είναι σάρκα της».
Υπάρχει μια παράδοξη δυναμική στις ανθρώπινες σχέσεις, τις διαπροσωπικές, τις κοινωνικές, τις διακρατικές: Είναι η δυναμική της ευθύτητας του λόγου, η ριζική μετατροπή των δεδομένων όταν κάποιος κραυγάσει την αλήθεια ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός». Μας έχουν κάνει να πιστεύουμε ότι διπλωματία σημαίνει συμβιβασμό με προσχήματα, πειθήνια συμμόρφωση με τα εκφρασμένα ή νομιζόμενα θελήματα του ισχυρότερου, υποκρισία και συμπεριφορά οσφυοκάμπτη. Η τρέχουσα, αλλά και η ιστορική πραγματικότητα άλλα βεβαιώνουν: Το κύρος και η ισχύς κερδίζονται με την τόλμη, τη ρητή ή διαφαινόμενη, της ελευθερίας από τη σκόπιμη δουλοπρέπεια, την ιδιοτέλεια, το φτηνό συμφέρον. Τα ζεϊμπέκικα του κ. Γεωργάκη Παπανδρέου και τα ακατάσχετα χαμόγελα της κ. Ντόρας Μητσοτάκη μάλλον θα περάσουν στα εγχειρίδια Διπλωματίας σαν γκροτέσκα παραδείγματα προς αποφυγήν.

Η δυναμική της ευθύτητας του λόγου δεν μπορεί να είναι στιγμιαίο ευφυές τέχνασμα τακτικής ή εύρημα για τη δημιουργία εντυπώσεων. Προϋποθέτει γνωστά και δοκιμασμένα ερείσματα εγκυρότητας του εκφραστή της ευθύτητας και (στην περίπτωση των διεθνών σχέσεων) πειστήρια ότι απηχεί η ευθύτητα το επίπεδο μιας κοινωνίας με εξαιρετικά υψηλή κατά κεφαλήν καλλιέργεια.

Ενα κράτος είναι μικρό και ασήμαντο στον διεθνή στίβο, όταν τα κοινωνικά του επιτεύγματα είναι μικρά και ασήμαντα. Για να διεκδικήσει η σημερινή Ελλάδα το κύρος και την ισχύ να παρεμβαίνει στη διεθνή πολιτική με πειστική έγνοια για την προτεραιότητα του πολιτισμού, θα έπρεπε να είναι άλλο κράτος, άλλη κοινωνία, με σεβαστά επιτεύγματα. Ο Μακρυγιάννης έλεγε ότι «εκαταντήσαμεν μπαίγνιο των εθνών» και το κατάντημα βαστάει, σαν μακάβριο ψυχορράγημα, εκατόν ογδόντα χρόνια τώρα. Ιστορικά έχουμε τελειώσει, η «βαρειά βιομηχανία» μας έχει κατεβάσει προ πολλού τα ρολά.

Οσοι έχουν το ψυχικό κουράγιο να πιστοποιούν το ιστορικό τέλος του Ελληνισμού με οδύνη, αλλά χωρίς πανικό, αυτοί μπορούν να ονειρεύονται συνειδητά την ουτοπία: Εναν έλληνα Πούτιν, που να καταφέρει όσα κατάφερε ο Ρώσος: Μέσα σε δύο τετραετίες να αναστήσει (κυριολεκτικά) μια κοινωνία πεθαμένη, αποσυντεθειμένη, ώς το μεδούλι διεφθαρμένη και ξεπουλημένη από τον Ηρόστρατο που λεγόταν Γιέλτσιν – παραλίγο να γράψω συνειρμικά: Ανδρέας Παπανδρέου!

Τον ονειρικό έλληνα Πούτιν να τον φανταστούμε –στο παραμύθι που ζεσταίνει την καρδιά, σαν ενδορφίνες στο ψυχορράγημα– να ξεκινάει και αυτός αγώνα με τη Λερναία πολυκέφαλη Μαφία, των τυράννων και βασανιστών μας: Τα μαφιόζικα τάχα και κόμματα πολιτικά, την αρχέκακη λοιμική. Μαζί και τις μαφίες των συνδικαλιστών του δημόσιου τομέα. Να στέλνει ο ονειρικός έλληνας Πούτιν στη φυλακή ή έξω από τα σύνορα τους δικούς μας Χοντορκόφσκυ, κομματικούς ή συνδικαλιστές. Να ξαναστήνει από την αρχή θεσμούς, θωρακισμένα αδιάβλητους, κοινωνικού ελέγχου των κομμάτων και των συνδικάτων της δημοσιοϋπαλληλίας. Να αποκαταστήσει κράτος αυτόνομο και ακομμάτιστο, να καταλύσει οριστικά τη δικτατορία των εγκαθέτων.

Και τότε, μόνο τότε, να ψάξει για την εν διωγμώ ανθρώπινη ποιότητα που θα οργανώσει την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών φυσικών πηγών ενέργειας του Ελληνισμού: Να αξιοποιηθεί το πανανθρώπινα πολύτιμο κοίτασμα της γλώσσας. Η κριτική εγρήγορση. Η αριστοκρατία της δημιουργικότητας. Η αξιοκρατία της άμιλλας. Η επανασύνδεση της πολιτικής με την «πόλιν» και το άθλημα να «αληθεύει» ο βίος.

Το όνειρο τελειώνει εδώ, τώρα «τα κεφάλια μέσα».