news.kathimerini.gr
Η αλβανική ιστορία είναι προϋπόθεση της μεσαιωνικής και της νεότερης ελληνικής ιστορίας, της ιστορίας της Ευρώπης και της οθωμανικής ιστορίας. Ας απαριθμήσουμε τα συστατικά της: φάρες και σόγια, μπέηδες και αγάδες (στα ελληνικά θα ονομάζονταν άρχοντες), γλωσσικά ιδιώματα, γεωγραφικός κατακερματισμός, θρησκευτική πολυμορφία, διασπορές, υπηρεσία στο οθωμανικό κράτος, έθιμα, σημασία του εντύπου, των σχολείων. Από τους πληθυσμούς στο έθνος και στην ιδεολογία του, η διαδρομή είναι συναρπαστική. Ο εκδοτικός οίκος Ισνάφι των Ιωαννίνων εξέδωσε (Δεκέμβριος 2009) το θεμελιώδες και νηφάλιο έργο της Nathalie Clayer «Οι απαρχές του αλβανικού εθνικισμού», σε μετάφραση του Ανδρέα Σιδέρη και επιμέλεια του Λεωνίδα Εμπειρίκου.
Στον 18ο αιώνα, τίποτα δεν ήταν δεδομένο (ούτε, άλλωστε, για το ελληνικό έθνος). Οι Αλβανοί αναγνωρίζονταν ως.......
μια πολυμερισμένη διαστρωμάτωση γλωσσών και γενών, διασπασμένων ακόμη περισσότερο σε επαγγελματικούς και θρησκευτικούς προσδιορισμούς. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι, αλλά ανάμεσα στους τελευταίους πλήθος αδελφοτήτων που δεν έχουν μια ενιαία ταυτότητα. Οι γεωγραφικές διαφοροποιήσεις ήταν ακόμη μεγαλύτερες μεταξύ των Αλβανών που κατοικούσαν στη Σκόδρα, το Κόσοβο, το Ντέμπαρ, την Κεντρική Αλβανία, τα Ιωάννινα, την Κορυτσά, τα Σέρβια. Αλλά και στη Ρουμανία. Στην Κωνσταντινούπολη. Και των Αλβανών που κατοικούσαν στη Νότιο Ιταλία και τη Σικελία.
Πώς τα παραπάνω οδηγούν σε ένα έθνος; Από την αναζήτηση των καταβολών για τους Αλβανούς της Νότιας Ιταλίας. Από τη διείσδυση των προτεσταντών και των ρωμαιοκαθολικών που, κυρίως οι πρώτοι, οδηγούν στη διαμόρφωση μιας καθομιλουμένης αλβανικής γλώσσας. Από τη συνειδητοποίηση ενός ξεχωριστού ρόλου ορισμένων προυχόντων μέσα στο οθωμανικό κράτος.
Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι πρώτα γεννιούνται οι αλβανιστές και τα δίκτυά τους και ακολουθεί ο στοχασμός της απελευθέρωσης. Πρώτα εκπονείται μια θεωρία παρελθόντος που θα φθάσει μέχρι τους Πελασγούς και, βέβαια, τους Ιλλυριούς και στη συνέχεια ξαναδιαβάζεται και αλβανοποιείται η πρόσφατη ιστορία και ο Καστριώτης γίνεται Σκεντέρμπεης. Το σύνολο μέσα σε μια αυτοκρατορία που βρίσκεται σε μετάλλαξη εξαιτίας των μεγάλων οθωμανικών μεταρρυθμίσεων του 19ου αιώνα.
Η ανάδυση ενός έθνους μέσα σε μια αυτοκρατορία δεν μπορούσε να αφήσει αδιάφορους τους γείτονες. Την Αυστρία (ως προστάτιδα των ρωμαιοκαθολικών), την Ιταλία, την Ελλάδα. Εξ ου και η σημασία των προξενείων τους, των σχολείων τους, των πρακτόρων τους. Η γλώσσα οδηγεί σε βιβλία, εφημερίδες και σχολεία, τα δύο τελευταία φτιάχνουν οπαδούς του έθνους. Θα προκύψουν αναπόφευκτα πρίγκιπες διεκδικητές του οραματιζόμενου θρόνου. Δεν αργούν οι ένοπλες ομάδες και η «στρατευμένη κινητοποίηση». Και οι αναπόφευκτες συγκρούσεις με τα αντίπαλα έθνη και τις διεκδικήσεις τους.
Το βιβλίο δεν προσφέρει μόνο ένα πανόραμα της αλβανικής ιστορίας και των διανοουμένων της (όπως της Δώρας ντ’ Ιστρια) αλλά κυρίως την αφορμή για μια συγκριτική και διασταυρωμένη ιστορία των εθνών της Nοτιοανατολικής Ευρώπης. Απαραίτητο.
* Ο Ν. Ε. Καραπιδάκης είναι καθηγητής της Ιστορίας της Μεσαιωνικής Δύσης στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου